Tellur i jego związki – składnik z Załącznika nr 4 do ustawy o odpadach
Tellur (Te) to rzadki pierwiastek półmetaliczny, wykorzystywany głównie w nowoczesnych technologiach – m.in. w elektronice, fotowoltaice i metalurgii. Jego niektóre związki są toksyczne i mogą kumulować się w organizmach żywych, dlatego tellur został ujęty w Załączniku nr 4 do ustawy o odpadach jako składnik powodujący, że odpady są klasyfikowane jako niebezpieczne.
Gdzie mogą występować tellur i jego związki?
- W panelach fotowoltaicznych (np. tellurek kadmu – CdTe)
- W stopach metali zwiększających odporność na zużycie (np. w hutnictwie stali)
- W półprzewodnikach i ogniwach słonecznych
- W termoelementach i detektorach podczerwieni
- W katalizatorach i barwnikach nieorganicznych
- W odpadach przemysłowych z procesów rafinacji miedzi i bizmutu
Dlaczego tellur i jego związki są szkodliwe?
Choć stosunkowo mało rozpowszechnione, związki telluru mogą wykazywać niekorzystne działanie zdrowotne i środowiskowe:
- Podrażnienia błon śluzowych i dróg oddechowych
- Metaliczny posmak i zapach czosnku w wydychanym powietrzu (objaw zatrucia)
- Działanie neurotoksyczne przy długotrwałej ekspozycji
- Niektóre związki, jak tellurek kadmu (CdTe), łączą toksyczność telluru i kadmu
- Toksyczność dla organizmów wodnych, zwłaszcza w formach rozpuszczalnych
Zasady przechowywania i transportu
Odpady zawierające tellur należy traktować jako niebezpieczne i objąć odpowiednimi procedurami:
- Przechowywać w szczelnych, oznakowanych pojemnikach odpornych na działanie czynników chemicznych
- Chronić przed dostępem wilgoci i utlenianiem
- Transport zgodnie z ADR – niektóre związki telluru mogą podlegać klasyfikacji jako substancje toksyczne (klasa 6.1)
- Magazynować w wydzielonych strefach z kontrolą dostępu
Metody recyklingu i unieszkodliwiania
Recykling telluru staje się coraz istotniejszy ze względu na jego rosnącą rolę w przemyśle high-tech:
- Odzysk z ogniw fotowoltaicznych (głównie CdTe) – hydrometalurgiczne procesy separacji metali
- Recykling złomu elektronicznego i przemysłowego zawierającego tellur
- Stabilizacja chemiczna i składowanie odpadów niepoddających się odzyskowi
- Unieszkodliwianie w piecach wysokotemperaturowych z oczyszczaniem spalin
Ze względu na wzrost zapotrzebowania na tellur w branży energetyki odnawialnej, jego odzysk staje się kluczowym aspektem gospodarki odpadami niebezpiecznymi.
Informacja: Ten artykuł dotyczy składnika wymienionego w Załączniku nr 4 do ustawy o odpadach, określającego substancje, których obecność czyni odpady niebezpiecznymi.
