Cyjanki organiczne (np. nitryle) – składnik z Załącznika nr 4 do ustawy o odpadach
Cyjanki organiczne, zwane również nitrylami, to związki chemiczne zawierające grupę funkcyjną –C≡N (cyjanową) związaną z atomem węgla w strukturze organicznej. Występują powszechnie w przemyśle chemicznym, farmaceutycznym oraz tworzyw sztucznych. Ze względu na swoje właściwości toksyczne i możliwość uwalniania cyjanowodoru zostały ujęte w Załączniku nr 4 do ustawy o odpadach jako składnik kwalifikujący odpady jako niebezpieczne.
Gdzie mogą występować cyjanki organiczne?
- W pozostałościach po produkcji lub zastosowaniu środków ochrony roślin (np. pestycydów zawierających nitryle)
- W odpadach z przemysłu farmaceutycznego (synteza leków – np. benzylocyjanek, akrylonitryl)
- W odpadach z produkcji gumy, włókien syntetycznych (np. poliakrylonitrylu)
- W zużytych rękawicach ochronnych wykonanych z nitrylu
- W laboratoriach chemicznych jako odpady po syntezie lub analizie nitryli
Dlaczego są niebezpieczne?
- Niektóre nitryle mogą ulegać hydrolizie lub rozkładowi, uwalniając cyjanowodór – silnie toksyczny gaz
- Działa toksycznie na ośrodkowy układ nerwowy i układ oddechowy
- Niektóre związki nitrylowe wykazują działanie rakotwórcze lub mutagenne
- Toksyczne dla organizmów wodnych – mogą kumulować się w środowisku
- Łatwo przenikają przez skórę – konieczne środki ochrony indywidualnej
Zasady przechowywania i transportu
- Przechowywać w szczelnych pojemnikach odpornych na działanie wilgoci i zasad
- Unikać kontaktu z wodą, kwasami i wysoką temperaturą
- Transport zgodnie z ADR – zazwyczaj klasa 6.1 (substancje trujące), ewentualnie 3 (substancje łatwopalne) w zależności od związku
- Opakowania powinny być oznakowane piktogramami GHS: GHS06 (toksyczność ostra), GHS08 (działanie przewlekłe), GHS09 (zagrożenie dla środowiska)
- Należy stosować środki ochrony indywidualnej (rękawice, maski, odzież chemioodporna)
Metody unieszkodliwiania i przetwarzania
- Spalanie w piecach do termicznego przekształcania odpadów niebezpiecznych (kontrola emisji cyjanowodoru)
- Neutralizacja chemiczna pod kontrolą – np. w roztworach alkalicznych
- Nie wolno ich składować bez uprzedniego przekształcenia
- Wymagana pełna ewidencja odpadów w BDO i dokumentacja przewozowa (np. KPO, karty charakterystyki)
Cyjanki organiczne, mimo szerokiego zastosowania przemysłowego, należą do grupy związków o wysokim potencjale toksycznym. Ze względu na możliwe uwalnianie cyjanowodoru, ich obecność w odpadach wymaga szczególnej ostrożności i stosowania specjalistycznych metod utylizacji.
Informacja: Ten artykuł dotyczy składnika wymienionego w Załączniku nr 4 do ustawy o odpadach, określającego substancje, których obecność czyni odpady niebezpiecznymi.