Jak uzyskać poświadczenie, że odpad nie jest ładunkiem niebezpiecznym (ADR)? – procedura krok po kroku

W języku potocznym firmy proszą o „certyfikat, że odpad nie podlega ADR”. W praktyce jest to pakiet dokumentów: raport z badań laboratoryjnych + opinia klasyfikacyjna (na podstawie ADR, część 2 i tabela 3.2) + oświadczenie nadawcy. Ten zestaw akceptują służby kontrolne (ITD/Policja/WIOŚ), o ile jest rzetelny i spójny.

1) Kiedy w ogóle to potrzebne?

• Gdy przewozisz odpad klasyfikowany w gospodarce odpadami jako „niebezpieczny”, ale podejrzewasz, że nie spełnia kryteriów żadnej klasy ADR (np. nie jest palny/żrący/utleniający itd.).
• Gdy odbiorca, przewoźnik lub służby wymagają twardego potwierdzenia (szczególnie przy mieszankach i odpadach poprocesowych).
• Przy przetargach/stałych kontraktach – jako element procedur HSE i due diligence.

2) Z czego składa się „certyfikat braku ADR” (w praktyce)?

1. Raport z badań (akredytowane laboratorium, najlepiej ISO 17025) – wyniki testów decydujących o klasach ADR.
2. Opinia klasyfikacyjna ADR (chemik/DGSA): wskazuje, że odpad nie spełnia kryteriów klas 1–9 oraz nie podpada pod żadne pozycje N.O.S.
3. Oświadczenie nadawcy – formalna deklaracja stosowana w logistyce: „ładunek nie jest towarem niebezpiecznym w rozumieniu ADR”.

3) Procedura – krok po kroku

1. Definicja strumienia odpadu: kod odpadu, opis procesu powstawania, historia zmian (czy skład bywa zmienny?).
2. Plan poboru próbek: reprezentatywność (czas/miejsce), liczba próbek, dokumentacja łańcucha próbek.
3. Badania laboratoryjne (poniżej – zestaw „core”):
   
   • Ciecze palne (kl. 3): temperatura zapłonu (tygiel zamknięty), punkt wrzenia, gęstość, lepkość.
   • Ciała stałe palne/samozagrzewające (4.1/4.2): szybkość spalania, tarcie, samozagrzewanie (próba w piecu).
   • Reakcja z wodą (4.3): wydzielanie gazów palnych przy zwilżaniu.
   • Utleniające/peroksydy (5.1/5.2): właściwości utleniające; DSC/SADT dla peroksydów – jeśli uzasadnione.
   • Toksyczność korozyjność (6.1/8): korozja stali/Al (test ubytku grubości), pH (pomocniczo), toksyczność – zwykle z danych składu (obliczenia mieszaniny).
   • Różne/środowiskowe (9): kryteria zagrożenia dla środowiska (na podstawie danych CLP składników lub testów eco, gdy dostępne).
   • Bezpiecznik: VOC/H₂S, stabilność, gazowanie – jeśli podejrzenia ryzyka operacyjnego.
4. Analiza biurka (desk study): karta charakterystyki składników, obliczenia mieszanin wg kryteriów CLP/ADR, porównanie z tabelą A ADR (3.2).
5. Opinia klasyfikacyjna: usystematyzowana konkluzja, że odpad nie spełnia żadnej definicji klasy 1–9, nie kwalifikuje się do pozycji N.O.S. i nie spełnia kryteriów „niebezpieczne dla środowiska” – a zatem nie podlega ADR.
6. Oświadczenie nadawcy + pakiet załączników (raport z badań, schemat poboru próbek, kalkulacje).

4) Zakres badań – mała ściąga według ryzyk

Ryzyko/klasa ADR	Co sprawdzić	Po co
Kl. 3 – ciecze palne	Temperatura zapłonu (PM/Abel/Setaflash)	Ustala, czy ciecz jest „palna” w ADR
Kl. 4.1/4.2	Szybkość spalania, tarcie; test samozagrzewania	Wyklucza stałe zapalne / samozapalne
Kl. 4.3	Reakcja z wodą (emisja H2)	Wyklucza materiały „water-reactive”
Kl. 5.1/5.2	Właściwości utleniające; DSC/SADT (jeśli sens)	Wyklucza utleniacze / peroksydy
Kl. 6.1	Toks. ostra – z obliczeń mieszaniny	Wyklucza trujące (bez testów na zwierzętach)
Kl. 8	Korozja stali/Al; pH (pomocniczo)	Wyklucza żrące
Kl. 9	Zagrożenie dla środowiska (kryteria CLP)	Wyklucza „ryba i drzewo”

5) Co musi zawierać opinia klasyfikacyjna

• Identyfikacja odpadu: nazwa, kod, źródło, data/warunki poboru próbek, nr partii.
• Zestawienie badań: metody, niepewność, surowe wyniki (załącznik).
• Ocena kryteriów dla klas 1–9 (krótko, rzeczowo, punkt po punkcie).
• Wskazanie pozycji ADR rozważanych i dlaczego odrzucone (w tym N.O.S.).
• Konkluzja: „Odpad nie spełnia kryteriów żadnej klasy ADR i nie podlega ADR w przewozie drogowym.”.
• Warunki ważności (patrz niżej) + podpis osoby kompetentnej (np. doradca DGSA / specjalista ds. chemii/bezpieczeństwa).

6) Oświadczenie nadawcy – wzór (do załączenia do zleceń)

OŚWIADCZENIE NADAWCY – BRAK PODLEGANIA ADR
Ja, niżej podpisany, oświadczam, że odpad:
* Nazwa: ....................................................
* Kod odpadu (EWC): ..........................  • Partia / data: ............................
na podstawie raportu z badań nr ............ z dnia ............ oraz opinii klasyfikacyjnej z dnia ............
NIE SPEŁNIA kryteriów towaru niebezpiecznego w rozumieniu ADR i NIE PODLEGA ADR w przewozie drogowym.
Załączniki: raport z badań, opinia klasyfikacyjna, protokół poboru próbek.
Warunki ważności: oświadczenie traci ważność przy zmianie składu/procesu, po upływie .... miesięcy lub przy odmiennych parametrach partii.
Podpis i pieczątka nadawcy / DGSA
  

7) Jak długo to jest ważne?

• Do zmiany składu lub procesu – każdy „pivot” technologiczny = rewalidacja.
• W praktyce firmy przyjmują 6–24 miesięcy ważności przy niezmiennym procesie i potwierdzeniach okresowych (np. szybkie badania kluczowe co kwartał).

8) Na co uważać (typowe wtopy)

• „Nie podlega ADR, bo mamy LQ/EQ” – nieprawda. LQ/EQ to wciąż ADR (tylko zwolnienia). Oświadczenie „nie podlega” stosuj wyłącznie, gdy nie spełnia żadnej klasy ADR.
• Heterogeniczne odpady – jedna zanieczyszczona partia i cały „certyfikat” do kosza. Dbaj o reprezentatywność i częstotliwość badań.
• Brak ścieżki audytowej – zawsze dołącz protokół poboru próbek i pełne wyniki (nie tylko wnioski).
• Korozja a pH – samo „pH≈7” nic nie dowodzi. Dla klasy 8 decyduje test korozji metalu.
• Środowiskówka (kl. 9) – nawet „niepalny i nieżrący” odpad może być klasy 9, jeśli spełnia kryteria zagrożenia dla środowiska. Sprawdź progi składników.

9) Kto może to zrobić?

• Laboratorium badawcze – wykonuje testy (najlepiej akredytowane ISO 17025).
• Specjalista/DGSA – przygotowuje opinię klasyfikacyjną i finalne oświadczenie (nadawca odpowiada za zgodność).
• Nadawca (wytwórca odpadu) – podpisuje oświadczenie i używa dokumentów w logistyce.

10) FAQ – szybkie odpowiedzi

• Czy wystarczy SDS? Nie. SDS dotyczy produktu/chemikalium; przy odpadzie liczą się badania partii lub twarde dane o składzie.
• Czy jest „urzędowy certyfikat”? Nie ma jednolitego państwowego formularza. Przyjmuje się pakiet: badania + opinia + oświadczenie nadawcy.
• Czy muszę aktualizować? Tak, przy zmianie procesu/składu lub po upływie ustalonego okresu ważności.

---

Nota praktyczna: ADR aktualizuje się co 2 lata. Szablony opinii trzymaj w intranecie, a w zleceniach transportowych dołączaj PDF: raport + opinia + oświadczenie. Mniej pytań na bramie, mniej nerwów na drodze.