Rozporządzenie (UE) 2024/1157 w sprawie przemieszczania odpadów — o co chodzi?
Nowe rozporządzenie porządkuje zasady przewozu odpadów w i poza UE, stawiając na ochronę środowiska, zdrowie ludzi oraz gospodarkę o obiegu zamkniętym. Mniej „turystyki śmieciowej”, więcej przejrzystości i cyfryzacji (i mniej papierologii, przynajmniej w teorii).
Główne cele
- Zapewnienie, że odpady są przemieszczane i przetwarzane bezpiecznie i pod kontrolą od nadawcy do instalacji końcowej.
- Wspieranie neutralności klimatycznej, GOZ i dążenia do „zero zanieczyszczeń”.
- Ułatwienie legalnego recyklingu i ograniczenie nielegalnych transportów.
Zakres stosowania
- Przemieszczanie odpadów między państwami członkowskimi UE.
- Eksport i import odpadów do/z krajów spoza UE.
- Tranzyt odpadów przez terytorium UE.
- Wyłączenia obejmują m.in. odpady objęte szczególnymi reżimami (np. promieniotwórcze).
Najważniejsze zmiany i zasady
| Obszar | Co się zmienia / nowe wymogi |
|---|---|
| Procedury wewnątrz UE | Zasadniczy zakaz przewozu odpadów do unieszkodliwiania (disposal), z wyjątkami pod określonymi warunkami. Dla odpadów do odzysku (recovery) – zróżnicowane procedury w zależności od listy (m.in. tzw. „zielona lista”) i właściwości odpadu. Wcześniejsze powiadomienie i zgody właściwych organów, przejście na elektroniczne formularze i komunikację. |
| Eksport poza UE | Zakaz eksportu odpadów do unieszkodliwiania poza UE. Dla krajów spoza OECD – istotne ograniczenia (w tym zakazy) eksportu odpadów do odzysku, zwłaszcza niebezpiecznych i wybranych frakcji plastików, chyba że kraj docelowy wykaże bezpieczne przetwarzanie. Wzmocnione wymogi dowodowe i audyty dla instalacji przyjmujących odpady. |
| Import do UE | Dozwolony, jeśli kraj pochodzenia spełnia wymogi (m.in. uczestnictwo w odpowiednich umowach międzynarodowych) oraz zapewnia środowiskowo zgodne gospodarowanie. |
| ESM – środowiskowo zgodne zarządzanie | Instalacja odbierająca musi działać legalnie i zgodnie ze standardami ochrony środowiska. Okresowe, niezależne audyty potwierdzające, że przetwarzanie jest właściwe. |
| Kontrola i dokumentacja | Cyfryzacja: elektroniczny system zgłoszeń, monitorowania i obiegu dokumentów. Obowiązek przechowywania dokumentacji (np. zgód, formularzy) przez określony czas. Większa przejrzystość informacji o przesyłkach na poziomie UE. |
| Tworzywa sztuczne | Szczególne obostrzenia dla eksportu plastiku do krajów spoza OECD oraz zaostrzenie procedur dla wybranych kodów – stop „dzikim podróżom” folii i miksów. |
Terminy stosowania
- Rozporządzenie weszło w życie 20 maja 2024 r.
- Większość przepisów stosuje się od 21 maja 2026 r.
- Wybrane przepisy (zwłaszcza dot. eksportu poza OECD i niektórych frakcji plastiku) mają dalsze daty stosowania w 2026–2029 r.
Co to oznacza w praktyce dla firm?
- Sprawdzenie klasyfikacji odpadów i ścieżki (odzysk vs. unieszkodliwianie) – to determinuje procedurę.
- Przygotowanie do pełnej cyfryzacji zgłoszeń i komunikacji z organami.
- Weryfikacja instalacji docelowych (ESM, audyty), zwłaszcza przy eksporcie.
- Dla plastików: zawczasu zaplanować łańcuchy dostaw i zbytu zgodnie z nowymi ograniczeniami.
Krótko: mniej „turystyki odpadów”, więcej odpowiedzialności i cyfrowego porządku. Segregujemy, odzyskujemy, dokumentujemy — i jedziemy dalej, ale legalnie.
