Zużyte oleje mineralne – klasyfikacja EWC i możliwości regeneracji
Rodzaje olejów
Nie każdy zużyty olej to odpad bez przyszłości. Wiele z nich, po odpowiednim oczyszczeniu, wraca do obiegu jako pełnowartościowy produkt. Kluczem jest znajomość ich składu, pochodzenia i typowych zanieczyszczeń – od sadzy i metali po wodę, detergenty i PCB.
Poniższe zestawienie łączy rodzaje olejów z odpowiadającymi im kodami EWC (Europejskiego Katalogu Odpadów), charakterystyką poeksploatacyjną oraz możliwymi metodami regeneracji lub unieszkodliwienia. Gwiazdka przy kodzie (*) oznacza odpad niebezpieczny, który wymaga szczególnego nadzoru. Tam, gdzie olej jest spalany, odparowuje lub rozprasza się w procesie pracy – odzysk jest niemożliwy, choć jego energia zwykle nie idzie całkiem z dymem.
To może przydać się każdemu, kto zajmuje się gospodarką olejami – od operatora prasy hydraulicznej po specjalistę BDO. Odpowiednia klasyfikacja odpadu to pierwszy krok do skutecznej regeneracji i mniejszego śladu węglowego.
| Rodzaj oleju | Kod EWC (typowy) | Charakterystyka zużytego oleju | Możliwe metody regeneracji / przyczyna braku odzysku |
|---|---|---|---|
| Oleje silnikowe | 13 02 05* | Zanieczyszczone produktami spalania, metalami, sadzą, detergentami. | Destylacja próżniowa, odkwaszanie, adsorpcja – pełna regeneracja (re-rafinacja) możliwa. |
| Oleje przekładniowe | 13 02 06* | Zanieczyszczone metalami, dodatkami EP (siarka, fosfor). | Regeneracja przez filtrację i destylację; możliwa odzyskowa rafinacja. |
| Oleje hydrauliczne | 13 01 10* / 13 01 11* | Emulsje z wodą, inhibitory korozji, możliwe dodatki cynkowe. | Separacja wody, odkwaszanie, filtracja, re-rafinacja; wysoka odzyskiwalność. |
| Oleje turbinowe | 13 01 09* (praktyka rynkowa) | Zanieczyszczone metalami i produktami utleniania. | Filtracja, adsorpcja na glinokrzemianach, możliwa pełna regeneracja. |
| Oleje sprężarkowe | 13 01 11* | Utlenione, zanieczyszczone cząstkami metali, możliwy kontakt z gazami. | Regeneracja termiczno-adsorpcyjna lub destylacja próżniowa. |
| Oleje do sprężarek chłodniczych | 13 01 11* (zanieczyszczone czynnikiem) / 14 06 03*1 | Zawierają czynniki chłodnicze (HFC/HCFC/HC) lub ślady chlorowców. | Najczęściej nieodzyskiwalne – unieszkodliwianie termiczne (piec obrotowy) z odzyskiem energii. |
| Oleje maszynowe / obiegowe | 13 01 10* | Stabilne; zanieczyszczenia cząstkami metali, emulsje z wodą. | Filtracja, separacja wody, ponowne użycie po uzdatnieniu (rekondycjonowanie). |
| Oleje transformatorowe (izolacyjne) | 13 03 01* (z PCB) / 13 03 07* (bez PCB) | Ryzyko obecności PCB lub chlorowcopochodnych. | PCB < 50 ppm – możliwa regeneracja; PCB ≥ 50 ppm – unieszkodliwianie termiczne. |
| Oleje hartownicze | 12 01 09* / 12 01 10* | Zanieczyszczone metalami i produktami pirolizy. | Destylacja lub spalanie energetyczne; częściowo odzyskiwalne. |
| Oleje cylindrowe | 13 02 08* | Wysoka lepkość; zanieczyszczenia sadzą i metalami. | Regeneracja poprzez filtrację i odwirowanie; możliwy recykling materiałowy. |
| Oleje do prowadnic | 13 01 10* | Brak produktów spalania; głównie cząstki metali i emulsje. | Separacja wody, filtracja, adsorpcja – dobre do rekondycjonowania. |
| Oleje do łańcuchów | 13 02 08* (pozostałość) | Zanieczyszczone pyłem; znaczna część zużywana/odparowuje w procesie. | Częściowo nieodzyskiwalne – rozproszenie i odparowanie; pozostałość do utylizacji. |
| Oleje konserwacyjne / antykorozyjne | 12 01 09* / 12 01 10* | Zanieczyszczone kurzem, woskiem, inhibitorami. | Oczyszczanie i recykling chemiczny/termiczny; zależnie od składu. |
| Oleje procesowe | 12 01 10* (bez halogenów) / 12 01 09* (z halogenami) | Emulsje, surfaktanty, mydła metaliczne. | Demulgacja, flotacja, separacja faz; możliwy częściowy odzysk bazy. |
| Oleje do przekładni przemysłowych | 13 02 06* | Wysokie obciążenia, związki siarki, metale ciężkie. | Regeneracja próżniowa, filtracja, deasfaltowanie. |
| Oleje do pomp próżniowych | 13 01 11* | Kontakt z gazami reaktywnymi; cząstki metali. | Regeneracja termiczno-adsorpcyjna, ewentualnie wymiana bazy syntetycznej. |
| Oleje silikonowe | 13 02 08* | Wyjątkowo stabilne; trudne do klasycznej re-rafinacji. | Regeneracja chemiczna (rekondensacja siloksanów) rzadko; zwykle spalanie kontrolowane. |
| Oleje bio | 13 01 12 (często bez *) | Biodegradowalne, ale podatne na utlenianie i hydrolizę. | Recykling technicznie możliwy, często nieopłacalny – odzysk energii / kompostowanie procesowe. |
| Oleje lotnicze / okrętowe | 13 01 11* / 13 02 08* | Zanieczyszczone metalami, sadzą, paliwami. | Regeneracja destylacyjna możliwa, zwykle kosztowna; często odzysk energetyczny. |
| Oleje specjalne fluorowane (PFPE) | 13 02 08* | PFPE – odporne na degradację, obojętne chemicznie. | Recykling destylacyjny/powtórne użycie w obiegu zamkniętym; ewentualnie spalanie wysokotemperaturowe. |
| Mieszanki i bazy syntetyczne | 13 01 11* | Czyste bazy; brak zanieczyszczeń procesowych (gdy odpady z produkcji). | Pełna regeneracja – rekondensacja, filtracja, re-rafinacja. |
| Oleje wrzecionowe (spindle) | 13 01 10* | Niska lepkość; zwykle czyste układy – mało zanieczyszczeń. | Filtracja i rekondycjonowanie – wysoka odzyskiwalność. |
| Oleje antyadhezyjne (rozdzielające) | 12 01 09* / 12 01 10* | Zanieczyszczone betonem, pyłem, środkami powierzchniowymi. | W praktyce nieodzyskiwalne – rozproszone w procesie; pozostałości do utylizacji. |
| Oleje cieplne (termiczne) | 13 03 10* | Utlenione, polimeryzowane, produkty krakingu. | Re-rafinacja (destylacja próżniowa) lub odzysk energii w kotłach przemysłowych. |
| Oleje dielektryczne do EDM | 12 01 09* / 12 01 10* | Pył metaliczny, produkty erozji; możliwe dodatki. | Filtracja, destylacja; regeneracja częściowa możliwa. |
| Oleje do tłoczenia i ciągnienia metali | 12 01 09* / 12 01 10* | Emulsje, detergenty, metale ciężkie, substancje zmydlające. | Separacja faz, demulgacja, oczyszczanie; możliwy ograniczony odzysk bazy. |
| Płyny chłodząco-smarujące (MWF) | 12 01 09* (z hal.) / 12 01 10* (bez hal.) | Emulsje olejowo-wodne, bakterie, biocydy, metale. | Demulgacja, bioremediacja, spalanie; odzysk ograniczony ekonomicznie. |
| Oleje izolacyjne specjalne | 13 03 07* (bez PCB) / 13 03 01* (z PCB) | Starzenie termiczne, dodatki antyutleniające; potencjalne PCB. | Regeneracja tylko przy braku PCB; PCB – wyłącznie unieszkodliwienie. |
| Oleje do sprężarek gazów procesowych | 13 01 11* | Kontakt z gazami reaktywnymi, rozpuszczone węglowodory. | Regeneracja ograniczona – destylacja lub spalanie kontrolowane. |
| Oleje do narzędzi pneumatycznych | 13 02 08* (pozostałość) | Większość odparowuje/rozprasza się jako aerozol. | Nieodzyskiwalne – rozproszone w powietrzu roboczym; pozostałości do utylizacji. |
| Oleje do pilarek / silników dwusuwowych | 13 07 02* (mieszanki z benzyną) / 15 01 10* (opakowania) 2 | Spalane i odparowane w pracy; jeśli zbierane – zwykle jako mieszanki paliwowe. | Praktycznie nieodzyskiwalne – ulegają spaleniu lub rozproszeniu; ewentualne resztki traktowane jako odpady paliwowe/opakowaniowe. |
Uwagi:
1) W praktyce część firm klasyfikuje olej chłodniczy z domieszką czynnika jako odpad z grupy 14 06 (rozpuszczalniki/chłodziwa) – zawsze weryfikuj kartę odpadu i lokalne wytyczne.
2) Olej 2T jest spalany wraz z paliwem – odpad olejowy nie powstaje. Jeśli pojawia się mieszanina paliwowa (benzyna+olej), zwykle klasyfikuje się ją w 13 07 02*. Puste/zaolejone opakowania: 15 01 10*.
EWC może zależeć od składu (np. obecność halogenów → 12 01 09* vs 12 01 10*; PCB → 13 03 01*). W razie wątpliwości stosuj kod o wyższym rygorze i potwierdzaj w KPO/KGO.
