E-PRTR / K-PRTR 2025 – co naprawdę obowiązuje (i co się za chwilę zmieni)
Publiczny rejestr zanieczyszczeń nadal żyje, raportujemy do 31 marca, WIOŚ dalej patrzy na ręce, a w Brukseli przygotowali już nowy portal.
1. Aktualna podstawa prawna (UE)
Na dzień 2 listopada 2025 r. podstawowym aktem prawnym pozostaje rozporządzenie (WE) nr 166/2006 ustanawiające Europejski Rejestr Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń (E-PRTR). Rozporządzenie to zostało jednak „przeskoczone” przez nowy akt: rozporządzenie (UE) 2024/1244 z 24 kwietnia 2024 r. w sprawie raportowania danych środowiskowych z instalacji przemysłowych oraz ustanawiające Industrial Emissions Portal. Nowy akt już istnieje, ale stare rozporządzenie 166/2006 zostanie uchylone dopiero 1 stycznia 2028 r. – do tego czasu raportujemy po staremu, tylko z rosnącą świadomością, że format będzie się porządkował.
2. Prawo krajowe
W Polsce system wdraża przede wszystkim ustawa z 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska, dział IVa (art. 236a–236d), w brzmieniu po nowelizacji z 25 lutego 2022 r. Tu jest zapisane, że prowadzimy Krajowy Rejestr Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń (K-PRTR) oraz że operatorem rejestru jest Główny Inspektor Ochrony Środowiska (GIOŚ). Do tego dochodzi rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z 22 lutego 2022 r. w sprawie danych objętych Krajowym Rejestrem Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń (tekst jednolity: Dz.U. 2023 poz. 857), które mówi, co dokładnie ma być w sprawozdaniu i w jakim formularzu.
3. Kto raportuje
Raport składa każdy prowadzący instalację w Polsce, który:
- prowadzi działalność wymienioną w załączniku I do rozporządzenia 166/2006 (to praktycznie pełne IPPC/IED: energetyka, chemia, mineralny, metalurgia, gospodarka odpadami i ściekami, intensywny chów drobiu i świń itd.), oraz
- przekracza próg wydajności lub przepustowości wskazany dla tej działalności.
Jeżeli instalacja spełnia ten warunek, to co roku raportuje – nawet jeśli dla danego roku niczego nie przekroczyła, to i tak musi „dać znać”, że działa.
4. Co raportujemy
| Obszar danych | Co podlegaa zgłoszeniu | Próg | Podstawa |
|---|---|---|---|
| Uwolnienia zanieczyszczeń do powietrza / wód / gleby | Zanieczyszczenia z załącznika II (metale, gazy cieplarniane, POP-y, dioksyny itd.) | Jeżeli w roku sprawozdawczym przekroczono wartość progową przypisaną danemu zanieczyszczeniu | art. 5 rozporz. 166/2006 + załącznik II |
| Transfery odpadów poza zakład | Odpady przekazywane do odzysku lub unieszkodliwiania poza teren instalacji | 2 000 t/rok – odpady inne niż niebezpieczne; 2 t/rok – odpady niebezpieczne | art. 5 ust. 1 lit. b rozporz. 166/2006; rozporz. MKiŚ 22.02.2022 r. |
| Transfery zanieczyszczeń w ściekach przeznaczonych do oczyszczania | Zanieczyszczenia z załącznika II wyprowadzane w ściekach do innego podmiotu | Po przekroczeniu progu w kolumnie 1b załącznika II | art. 5 rozporz. 166/2006 |
| Dane identyfikujące zakład | M.in. dane teleadresowe, geolokalizacja, rodzaje działalności PRTR | Obowiązkowo po uruchomieniu instalacji i przy każdej zmianie | art. 236b POŚ; rozporz. MKiŚ 22.02.2022 r. |
5. Terminy raportowania w Polsce
| Kto | Co robi | Termin (co roku) | Uwagi |
|---|---|---|---|
| Prowadzący instalację PRTR | Wprowadza roczne sprawozdanie PRTR w systemie GIOŚ i przesyła je do właściwego WIOŚ (elektronicznie z podpisem albo papier) | do 31 marca roku następującego po roku sprawozdawczym | Za spóźnienie – 200 zł za każdy dzień, max 365 dni |
| Prowadzący nową instalację | Przekazuje dane identyfikujące zakład | do 31 marca roku następującego po roku uruchomienia | Oddzielny formularz w systemie PRTR |
| Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska | Weryfikuje kompletność i jakość danych oraz przesyła je do GIOŚ | miesiąc krócej niż przed 2022 r. – obecnie do końca maja (praktyka WIOŚ) | Termin skrócony ustawą z 2022 r. w celu przyspieszenia przekazania danych do GIOŚ |
| Główny Inspektor Ochrony Środowiska | Tworzy zbiorcze sprawozdanie dla KE | do 15 miesięcy po zakończeniu roku sprawozdawczego | Tak jak w rozporz. 166/2006 – do czasu pełnego wejścia rozporz. 2024/1244 |
6. Co się zmieni od 1 stycznia 2028 r.
Nowe rozporządzenie (UE) 2024/1244 tworzy Industrial Emissions Portal, czyli „nowszą wersję” E-PRTR. Główne zmiany, które trzeba już dziś mieć z tyłu głowy:
- większe ujednolicenie formatów raportów środowiskowych (emisje, odpady, ścieki, zużycie zasobów),
- większy nacisk na jakość danych: ocena dokładności, spójności i wiarygodności przez organ,
- uproszczony i bardziej dostępny interfejs publiczny – dane będą bardziej „klikane” dla obywatela,
- stare rozporządzenie 166/2006 przestanie obowiązywać z dniem 1.01.2028 r.
Dla polskich zakładów oznacza to raczej dostrojenie systemu GIOŚ niż rewolucję – fundamenty z art. 236a–236d POŚ już są i będą jedynie doprowadzane do pełnej zgodności z portalem unijnym.
7. Najczęstsze potknięcia w 2025 r.
- raport „po 31 marca” bez uzasadnienia – w 2025 r. to już prosta droga do kary dziennej,
- brak aktualizacji danych zakładu po zmianie prowadzącego – system PRTR jest dziś „na zakład”, nie „na człowieka”,
- zgłoszenie transferów odpadów, ale bez kodów i sposobu zagospodarowania – WIOŚ to cofa,
- traktowanie nowego rozporządzenia 2024/1244 tak, jakby już obowiązywało – nie, obowiązuje dopiero od 1.01.2028, teraz jest okres przygotowawczy.
Opracowanie redakcyjne.
