Linie do recyklingu transformatorów energetycznych – odzysk miedzi, stali, oleju transformatorowego, papieru izolacyjnego
Źródła powstawania odpadu
- Wycofane z eksploatacji transformatory energetyczne z sieci przesyłowych i dystrybucyjnych.
- Transformatory z urządzeń przemysłowych, elektrowni, stacji trakcyjnych.
- Uszkodzone jednostki po awariach i pożarach.
- Odpady produkcyjne z wytwórni transformatorów (np. odcinki uzwojeń, resztki blach rdzeniowych).
Zagrożenia i niebezpieczeństwa (EHS)
- Obecność olejów zawierających PCB w starszych transformatorach – substancje rakotwórcze i trwałe w środowisku.
- Ryzyko wycieku oleju transformatorowego do gruntu i wód.
- Ryzyko porażenia prądem w przypadku niewłaściwego rozładowania kondensatorów i uzwojeń.
- Ostre krawędzie blach i elementów stalowych – zagrożenia mechaniczne.
Etapy przerobu
- Przyjęcie i ocena – identyfikacja typu transformatora, analiza oleju pod kątem PCB.
- Demontaż – rozdzielenie obudowy, rdzenia, uzwojeń i wyposażenia pomocniczego.
- Spuszczenie oleju – odpompowanie i magazynowanie w szczelnych zbiornikach, ewentualna regeneracja lub utylizacja.
- Cięcie uzwojeń – mechaniczne lub termiczne oddzielanie miedzi od izolacji papierowej.
- Rozdrabnianie blach rdzeniowych – przygotowanie stali do recyklingu hutniczego.
- Separacja – odzyskanie papieru izolacyjnego, miedzi i stali.
Typowe maszyny i węzły linii
- Stanowiska demontażu ciężkich urządzeń z suwnicami i wciągnikami.
- Pompy i systemy do odzysku oleju transformatorowego.
- Gilotyny hydrauliczne i piły taśmowe do cięcia uzwojeń.
- Shreddery do rozdrabniania blach i elementów stalowych.
- Separatory magnetyczne i prasy do brykietowania stali.
Odzyskiwane składniki, pierwiastki i związki
- Miedź (Cu) – z uzwojeń transformatora.
- Stal krzemowa – z rdzenia transformatora.
- Olej transformatorowy – do regeneracji lub utylizacji (oleje mineralne, rzadziej syntetyczne).
- Papier izolacyjny – celuloza impregnowana olejem, po oczyszczeniu może być odzyskana energetycznie.
Energochłonność i emisje – orientacyjne benchmarki
- Energochłonność: 150–300 kWh/t – głównie cięcie i rozdrabnianie elementów metalowych.
- Emisje: możliwe emisje LZO z olejów, pyły metaliczne – konieczne systemy filtracji i hermetyzacji procesów.
- Odpady wtórne: zanieczyszczony olej, pozostałości izolacji, ewentualne PCB.
Skala strumienia – Europa i Polska
- Europa: ok. 150–200 tys. ton/rok wycofanych transformatorów i urządzeń elektroenergetycznych.
- Polska: ok. 8–10 tys. ton/rok, w tym wiele jednostek wymagających dekontaminacji z PCB.
Specyfikacja referencyjna linii
| Wydajność | 1–8 t/h |
| Sekwencja | Identyfikacja i dekontaminacja → Demontaż → Odzysk oleju → Cięcie uzwojeń → Separacja miedzi, stali i papieru |
| Odzysk (typowo) | Miedź 15–25%, stal 40–60%, olej 5–10%, papier 5–10% |
| EHS | Kontrola PCB, hermetyzacja zbiorników oleju, odpylanie, ochrona przed porażeniem prądem |
