Unijna Dyrektywa/ReFuelEU Aviation
Kompleksowe omówienie rozporządzenia (UE) 2023/2405 ustanawiającego ujednolicone zasady zwiększania udziału zrównoważonych paliw lotniczych (SAF) w Unii Europejskiej.
1. Metryka aktu
- Tytuł: Rozporządzenie (UE) 2023/2405 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 października 2023 r. w sprawie zapewnienia równych warunków działania dla zrównoważonego transportu lotniczego (ReFuelEU Aviation).
- Podstawa prawna: art. 100 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu UE.
- Wejście w życie: 20. dnia po publikacji w Dzienniku Urzędowym UE; stosowanie ogólne od 1 stycznia 2024 r., natomiast kluczowe obowiązki dot. podaży paliw i raportowania od 1 stycznia 2025 r.
- Zakres podmiotowy: dostawcy paliwa lotniczego, operatorzy statków powietrznych, zarządzający unijnymi portami lotniczymi (o ruchu >800 tys. pasażerów lub >100 tys. ton cargo w poprzednim okresie sprawozdawczym).
- Relacje z innymi aktami: dyrektywa RED (2018/2001/UE oraz nowelizacje), EU ETS (2003/87/WE), przepisy wykonawcze dot. weryfikacji i certyfikacji zrównoważenia.
2. Cele regulacyjne
- Zapewnienie „level playing field” poprzez jednolite, rosnące minimalne udziały SAF na wszystkich objętych portach UE, niezależnie od narodowości przewoźnika.
- Redukcja emisyjności lotnictwa w perspektywie zgodnej z Europejskim Prawem Klimatycznym (neutralność klimatyczna do 2050 r.).
- Wsparcie innowacji poprzez sub-mandate na syntetyczne paliwa lotnicze (e-fuels) oraz ograniczenia dla surowców o niskiej jakości zrównoważeniowej.
- Przejrzystość rynku dzięki ujednoliconym definicjom, raportowaniu i mechanizmom kontroli.
3. Definicje i zakres rzeczowy
SAF (Sustainable Aviation Fuel) obejmuje: biopaliwa lotnicze (z wybranych surowców zaawansowanych i z załącznika IX część B dyrektywy RED), syntetyczne paliwa lotnicze (RFNBO/e-fuels) oraz paliwa z recyklingu węgla. Wyłączone z wypełniania obowiązku są m.in. paliwa z upraw żywnościowych/paszowych, PFAD oraz surowce palmowe i sojowe – ze względu na ryzyka środowiskowe i ILUC.
4. Harmonogram minimalnych udziałów (mandaty SAF i e-fuels)
| Rok | Minimalny udział SAF (w całkowitej podaży paliwa na lotniskach UE) | Sub-cel dla paliw syntetycznych (e-fuels) |
|---|---|---|
| 2025+ | 2% | – |
| 2030–2031 | 6% | średnio 1,2% w okresie, min. 0,7% rocznie |
| 2032–2033 | 6% | min. 1,2% rocznie |
| 2034 | 6% | min. 2,0% rocznie |
| 2035+ | 20% | min. 5% |
| 2040+ | 34% | min. 10% |
| 2045+ | 42% | min. 15% |
| 2050+ | 70% | min. 35% |
Uwaga: w latach 2030–2034 przewidziano mechanizm rozliczania średnich udziałów e-fuels w dłuższym okresie (z „dopełnieniem” niedoborów w kolejnych latach). Dodatkowo 2025–2034 dopuszczono mechanizm elastyczności (wariant „book & claim”/uśrednianie na poziomie portfela dostaw w skali UE).
5. Obowiązki adresatów
5.1. Dostawcy paliw lotniczych
- Zapewnienie minimalnych udziałów SAF (w tym e-fuels) na każdym objętym lotnisku – z możliwością czasowego uśredniania (2025–2034).
- Przestrzeganie limitu: biopaliwa inne niż zaawansowane/XIX-B mogą pokryć maks. 3% wolumenu na potrzeby zgodności.
- Obowiązki sprawozdawcze wobec operatorów i organów w zakresie pochodzenia, charakterystyki i parametrów paliw.
5.2. Operatorzy statków powietrznych
- Raportowanie zużycia SAF w oparciu o dokumenty zakupu; zakaz „podwójnego liczenia” tej samej partii w różnych systemach (np. EU ETS, mechanizmy wsparcia).
- Udział w dobrowolnym systemie etykiet środowiskowych, prezentujących profil emisyjny operacji (wg wzoru z rozporządzenia).
5.3. Zarządzający portami lotniczymi
- Obowiązki zapewnienia infrastruktury i koordynacji dystrybucji (m.in. magazynowanie, jakość, bezpieczeństwo), z raportowaniem statusu zgodności.
6. Kryteria zrównoważenia, weryfikacja i raportowanie
- SAF i wodór lotniczy muszą spełniać progi oszczędności emisji w cyklu życia oraz wymogi certyfikacyjne (zgodnie z RED i aktami wykonawczymi).
- Standaryzowane szablony raportowe (załączniki do rozporządzenia) oraz niezależna weryfikacja zgodnie z praktyką EU ETS.
- Agencja (EASA) publikuje raporty zagregowane o rynku paliw, parametrach jakości, statusie zgodności stron i postępie inicjatyw infrastrukturalnych.
7. Egzekwowanie i sankcje
- Kary pieniężne dla dostawców za niewykonanie minimalnych udziałów (co do zasady co najmniej dwukrotność różnicy ceny między e-fuel/SAF a paliwem konwencjonalnym przemnożonej przez wolumen niedoboru).
- Obowiązek uzupełnienia niedoborów SAF/e-fuels w następnym okresie sprawozdawczym; kary nie zwalniają z obowiązku „dopełnienia” wolumenów.
- Przychody z kar powinny być kierowane na badania i innowacje w obszarze SAF oraz mechanizmy bridging the price gap.
8. Mechanizmy wsparcia i powiązania polityczne
- Fit for 55, RED III oraz reformy EU ETS tworzą ekosystem zachęt i obowiązków (wyższe cele OZE, wsparcie RFNBO, wygaszanie bezpłatnych uprawnień dla lotnictwa).
- Na poziomie UE uruchamiane są instrumenty tymczasowego wsparcia popytu na SAF/e-fuels (subsydia pomostowe), by złagodzić różnicę cenową i przyspieszyć skalowanie rynku.
9. Zmiany językowo-pojęciowe (styl urzędowo-akademicki)
- Ujednolicenie terminologii: precyzyjne definicje „SAF”, „synthetic aviation fuels (RFNBO/e-fuels)”, „recycled carbon aviation fuels”, „lifecycle emissions”, „Union airport”, „fuel handler”, „book & claim”.
- Normatywizacja sub-celów: wprowadzenie sub-mandate dla e-fuels z wartościami minimalnymi i średnimi (2030–2034) – język aktu rozróżnia minimum yearly share oraz average share over the period.
- Priorytetyzacja jakości zrównoważenia: enumeratywne wyłączenia surowców oraz limit 3% dla „mniej zaawansowanych” biopaliw – językowo konstruowane jako ceiling i exclusions, a nie preferencje.
- Silny reżim sprawozdawczo-weryfikacyjny: obowiązek korzystania z szablonów, certyfikacji i niezależnej weryfikacji – sformułowania typu „shall ensure”, „shall provide”, „shall be verified”
