Bioróżnorodność (różnorodność biologiczna) to bogactwo form życia na naszej planecie – od mikroorganizmów, przez rośliny i zwierzęta, aż po ekosystemy, w których współistnieją. Jest podstawą funkcjonowania całych systemów przyrodniczych i gospodarczych, a jej ochrona jest dziś jednym z kluczowych wyzwań środowiskowych i społecznych.
Trzy poziomy bioróżnorodności
Bioróżnorodność obejmuje:
- różnorodność genetyczną – zmienność genów w obrębie gatunku, np. różne odmiany jabłoni czy pszenicy,
- różnorodność gatunkową – ilość i zróżnicowanie gatunków roślin, zwierząt, grzybów, bakterii,
- różnorodność ekosystemową – zróżnicowanie siedlisk i krajobrazów: lasy, łąki, mokradła, rafy koralowe, tundra itp.
Dlaczego bioróżnorodność jest ważna?
Bioróżnorodność zapewnia:
- bezpieczeństwo żywnościowe – różne gatunki i odmiany są odporne na choroby i zmiany klimatyczne,
- leki i surowce – wiele substancji leczniczych pochodzi z roślin i mikroorganizmów,
- usługi ekosystemowe – zapylanie, oczyszczanie wody, regulacja klimatu, produkcja tlenu,
- równowagę ekologiczną – zdrowe ekosystemy chronią przed katastrofami, suszami i powodziami.
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Według raportu ONZ, nawet milion gatunków może być zagrożonych wyginięciem. Główne przyczyny to:
- utrata siedlisk – wylesianie, urbanizacja, intensywne rolnictwo,
- zmiany klimatu,
- zanieczyszczenia – woda, gleba, powietrze,
- gatunki inwazyjne wypierające rodzime,
- nadmierna eksploatacja – rybołówstwo, myślistwo, wycinanie lasów.
Jak chronić bioróżnorodność?
Ochrona różnorodności biologicznej to zadanie dla państw, firm i obywateli. Kluczowe działania to:
- tworzenie i zarządzanie obszarami chronionymi (parki narodowe, rezerwaty),
- rolnictwo ekologiczne i agroleśnictwo,
- odtwarzanie ekosystemów – renaturyzacja rzek, zalesianie, ochrona mokradeł,
- przyjazne dla przyrody planowanie przestrzenne,
- edukacja i angażowanie społeczności lokalnych.
Bioróżnorodność a biznes i raportowanie ESG
Wraz z rosnącymi wymaganiami ESG i Taksonomii UE, firmy muszą analizować swój wpływ na bioróżnorodność. Standardy ESRS E4 (opracowane przez EFRAG) wymagają oceny ryzyka i podejmowania działań ograniczających negatywny wpływ działalności gospodarczej na ekosystemy.
Międzynarodowe inicjatywy
- Konwencja o różnorodności biologicznej (CBD),
- Agenda Kunming–Montreal (2022) – nowa globalna strategia ochrony przyrody do 2030 r.,
- IPBES – naukowa platforma ds. bioróżnorodności, odpowiednik IPCC dla klimatu.
Źródła: CBD.int, EEA.europa.eu, IPBES, Komisja Europejska, ESRS E4