Analiza ryzyka technicznego i środowiskowego jest niezbędna w zakładach przemysłowych oraz w projektowaniu bezpiecznych systemów. Poniżej prezentujemy cztery najczęściej stosowane metody: FMEA, HAZOP, ETA i FTA.
1. FMEA – Failure Mode and Effects Analysis
Metoda identyfikująca możliwe tryby awarii, ich przyczyny i skutki. Stosowana głównie w projektowaniu oraz utrzymaniu ruchu.
- Cel: zapobieganie awariom poprzez identyfikację ryzyka na etapie projektowym
- Forma: tabela z trybami awarii, skutkami, przyczynami i oceną ryzyka
- Norma: IEC 60812
2. HAZOP – Hazard and Operability Study
Systematyczna analiza odchyleń od założeń technologicznych i ich potencjalnych skutków. Wykorzystywana w przemyśle chemicznym, energetycznym i procesowym.
- Cel: identyfikacja zagrożeń wynikających z błędów w projektowaniu lub eksploatacji
- Forma: analiza zespołowa z wykorzystaniem słów-kluczy
- Norma: IEC 61882
3. ETA – Event Tree Analysis
Analiza zdarzeń rozwijająca się od inicjującego zdarzenia w kierunku różnych możliwych scenariuszy. Pokazuje, jak różne systemy zabezpieczeń wpływają na skutki.
- Cel: przewidywanie skutków awarii w zależności od działania zabezpieczeń
- Forma: drzewo zdarzeń z gałęziami scenariuszy
- Norma: ISO 31010 (rekomendowana metoda)
4. FTA – Fault Tree Analysis
Analiza przyczynowa (top-down), pozwalająca określić możliwe źródła konkretnej awarii. Używana w projektowaniu niezawodnych systemów i analizie poważnych awarii.
- Cel: określenie źródeł awarii i ocena prawdopodobieństwa ich wystąpienia
- Forma: drzewo błędów z bramkami logicznymi
- Norma: IEC 61025
Porównanie metod – tabela
| Metoda | Typ analizy | Główne zastosowanie | Forma |
|---|---|---|---|
| FMEA | Dedukcyjna (od komponentu) | Projektowanie, jakość, niezawodność | Tabela trybów awarii |
| HAZOP | Dedukcyjna (procesowa) | Zakłady przemysłowe, procesy technologiczne | Sesje zespołowe ze słowami-kluczami |
| ETA | Indukcyjna (od zdarzenia) | Bezpieczeństwo funkcjonalne, systemy zabezpieczeń | Drzewo zdarzeń |
| FTA | Dedukcyjna (od skutku) | Niezawodność systemów złożonych | Drzewo błędów |
Podsumowanie
Wybór odpowiedniej metody analizy ryzyka zależy od charakteru systemu, fazy projektu oraz celu analizy. W praktyce metody te często się uzupełniają i są stosowane równolegle, zwłaszcza w zakładach ZZR i ZDR objętych dyrektywą Seveso III.