Rtęć (Hg) i jej związki to jedne z najbardziej toksycznych substancji znanych człowiekowi. Występujące w formie metalicznej, nieorganicznej lub organicznej (np. metylortęć) związki rtęci są niebezpieczne już w śladowych ilościach. Z tego względu rtęć znajduje się w Załączniku nr 4 do ustawy o odpadach jako składnik kwalifikujący odpady jako niebezpieczne.
Gdzie mogą występować rtęć i jej związki?
- W zużytych świetlówkach i lampach wyładowczych
- W termometrach, barometrach i innych przyrządach pomiarowych
- W amalgamatach stomatologicznych (stare plomby)
- W odpadach z przemysłu chlorowo-alkalicznego
- W rudach metali kolorowych i odpadach z ich przetwarzania
- W glebach i osadach zanieczyszczonych działalnością przemysłową
Dlaczego rtęć i jej związki są szkodliwe?
Rtęć wykazuje działanie neurotoksyczne, teratogenne i bioakumulacyjne – raz uwolniona do środowiska, może krążyć w nim przez dziesięciolecia:
- Uszkodzenie układu nerwowego, nerek i wątroby
- Powoduje zaburzenia poznawcze, koordynacyjne, depresję, drżenie mięśni
- Metylortęć – szczególnie niebezpieczna forma – przenika przez łożysko i barierę krew-mózg
- Bioakumulacja w łańcuchach pokarmowych – szczególnie w rybach drapieżnych
- Rtęć i jej pary są toksyczne przy wdychaniu, a także przy kontakcie ze skórą i błonami śluzowymi
Zasady przechowywania i transportu
Ze względu na wysoką toksyczność i lotność, odpady rtęciowe wymagają wyjątkowo rygorystycznych środków bezpieczeństwa:
- Przechowywanie w szczelnych, chemoodpornych pojemnikach zabezpieczonych przed wstrząsami i parowaniem
- Magazynowanie w chłodnych, dobrze wentylowanych pomieszczeniach z zabezpieczeniem przed wyciekiem
- Transport zgodnie z ADR – rtęć i jej związki klasyfikowane jako substancje bardzo toksyczne (klasa 6.1)
- Oznakowanie zgodnie z CLP i REACH
Metody recyklingu i unieszkodliwiania
Odpady zawierające rtęć mogą być przetwarzane tylko w specjalistycznych instalacjach:
- Destylacja i odzysk rtęci metalicznej (np. z lamp, przyrządów pomiarowych)
- Stabilizacja rtęci w postaci siarczków i przechowywanie w podziemnych składowiskach
- Demontaż i separacja elementów zawierających rtęć w zamkniętych ciągach technologicznych
- Zakaz spalania odpadów rtęciowych bez zaawansowanych systemów oczyszczania spalin
Z uwagi na globalne zagrożenie związane z rtęcią, jej użycie i gospodarka odpadami są objęte przepisami krajowymi oraz międzynarodowymi, m.in. Konwencją z Minamaty.
Informacja: Ten artykuł dotyczy składnika wymienionego w Załączniku nr 4 do ustawy o odpadach, określającego substancje, których obecność czyni odpady niebezpiecznymi.