Izocyjaniany (np. MDI, TDI) oraz tiocyjaniany to związki chemiczne zawierające odpowiednio grupę –NCO lub –SCN. Są powszechnie stosowane w przemyśle chemicznym, zwłaszcza przy produkcji tworzyw sztucznych, pianek, klejów i środków ochrony roślin. Z uwagi na toksyczność, reaktywność i zagrożenia dla zdrowia zostały ujęte w Załączniku nr 4 do ustawy o odpadach jako substancje, których obecność powoduje, że odpady są klasyfikowane jako niebezpieczne.
Gdzie mogą występować izocyjaniany i tiocyjaniany?
- W odpadach poprodukcyjnych z przemysłu poliuretanowego (np. pianki, uszczelki, komponenty klejów)
- W pozostałościach po aplikacji farb, lakierów i pian montażowych (zawierających MDI/TDI)
- W resztkach preparatów chemicznych stosowanych w rolnictwie (np. pestycydów z grupy tiocyjanianów)
- W zanieczyszczonych opakowaniach po produktach przemysłowych
- W odpadach z laboratoriów chemicznych
Dlaczego są szkodliwe?
- Izocyjaniany mogą powodować ciężkie reakcje alergiczne, astmę zawodową i trwałe uszkodzenia układu oddechowego
- Tiocyjaniany mogą wpływać toksycznie na tarczycę i ośrodkowy układ nerwowy
- Obie grupy związków są drażniące dla skóry, oczu i błon śluzowych
- W obecności wilgoci mogą wydzielać niebezpieczne gazy (np. dwutlenek azotu, aminy aromatyczne)
- Niektóre izocyjaniany są klasyfikowane jako podejrzewane o działanie rakotwórcze
Zasady przechowywania i transportu
- Przechowywać w szczelnych, oznakowanych pojemnikach z ograniczonym dostępem wilgoci
- Unikać kontaktu z wodą, zasadami i aminami
- Transport zgodnie z ADR – zazwyczaj klasa 6.1 (substancje trujące) lub 8 (substancje żrące)
- Opakowania powinny posiadać etykiety GHS07 (drażniące), GHS08 (działanie chroniczne), GHS06 (toksyczność ostra – jeśli dotyczy)
- Wymagana odpowiednia wentylacja i środki ochrony indywidualnej przy manipulowaniu
Metody unieszkodliwiania i przetwarzania
- Spalanie w wysokotemperaturowych instalacjach do przetwarzania odpadów niebezpiecznych
- Neutralizacja chemiczna pod nadzorem – w przypadku niewielkich ilości rozcieńczonych izocyjanianów
- Odpady zawierające te związki nie mogą być składowane bez wcześniejszego przetworzenia
- Przetwarzanie wymaga zgłoszenia w systemie BDO oraz ewidencji w KPO
Izocyjaniany i tiocyjaniany to wysoce reaktywne związki wykorzystywane w nowoczesnym przemyśle, jednak ze względu na silne działanie toksyczne i trudność w bezpiecznym usuwaniu, powinny być traktowane z najwyższą ostrożnością zarówno w użytkowaniu, jak i w procesach unieszkodliwiania.
Informacja: Ten artykuł dotyczy składnika wymienionego w Załączniku nr 4 do ustawy o odpadach, określającego substancje, których obecność czyni odpady niebezpiecznymi.