Cyna (Sn) to metal szeroko stosowany w przemyśle elektronicznym i metalurgicznym. Choć czysta cyna nie wykazuje dużej toksyczności, niektóre jej związki – zwłaszcza organiczne związki cyny (np. tributylo-cyna) – są silnie toksyczne i trwałe w środowisku. Z tego względu zostały one ujęte w Załączniku nr 4 do ustawy o odpadach jako substancje powodujące, że odpady są kwalifikowane jako niebezpieczne.
Gdzie mogą występować cyna i jej związki?
- Lutowie bezołowiowe i stopy cynowe w elektronice
- Powłoki ochronne na blachach stalowych (np. blacha ocynowana)
- Organiczne związki cyny w środkach konserwujących drewno i farbach przeciwporostowych
- Stabilizatory tworzyw sztucznych (szczególnie PVC)
- Odpady z przemysłu chemicznego, stoczniowego i elektronicznego
- Ścieki i osady z instalacji, gdzie stosowano dodatki na bazie cyny organicznej
Dlaczego cyna i jej związki są szkodliwe?
Największe zagrożenie stanowią organiczne związki cyny, które mają silne działanie toksyczne i kumulują się w środowisku wodnym:
- Tributylo-cyna (TBT) – silnie toksyczna dla mięczaków i skorupiaków, powoduje deformacje i zmiany hormonalne
- Toksyczne dla organizmów wodnych już w śladowych stężeniach
- Możliwość przenikania do wód gruntowych i łańcuchów troficznych
- Niektóre sole cyny nieorganicznej wykazują działanie drażniące i neurotoksyczne
Zasady przechowywania i transportu
Odpady zawierające związki cyny, zwłaszcza organiczne, muszą być szczególnie chronione:
- Przechowywanie w szczelnych, nieprzepuszczalnych pojemnikach z wyraźnym oznaczeniem
- Unikanie kontaktu z wodą i światłem słonecznym (dla TBT)
- Transport zgodnie z ADR, jeśli odpady zawierają substancje toksyczne lub niebezpieczne dla środowiska (klasy 6.1 lub 9)
- Magazynowanie w wydzielonych i zabezpieczonych strefach
Metody recyklingu i unieszkodliwiania
Recykling cyny z odpadów metalicznych jest możliwy, natomiast związki organiczne wymagają unieszkodliwiania:
- Recykling cyny z lutów, stopów i złomu elektronicznego (przetapianie i rafinacja)
- Odpady z TBT i innych związków organicznych – spalanie w piecach wysokotemperaturowych z oczyszczaniem spalin
- Stabilizacja i składowanie odpadów zawierających cyny nieorganiczne
- Utylizacja zużytych farb i dodatków do tworzyw przez specjalistyczne firmy
Związki cyny, zwłaszcza organiczne, stanowią poważne zagrożenie dla ekosystemów wodnych i powinny być objęte szczególnym nadzorem oraz przetwarzane wyłącznie w autoryzowanych instalacjach.
Informacja: Ten artykuł dotyczy składnika wymienionego w Załączniku nr 4 do ustawy o odpadach, określającego substancje, których obecność czyni odpady niebezpiecznymi.