Ustawa o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji

Cel ustawy: zapewnienie bezpiecznego dla ludzi i środowiska postępowania z pojazdami, które zakończyły eksploatację – poprzez zorganizowaną sieć zbierania, demontaż, odzysk i recykling materiałów oraz części. Podstawą są przepisy ustawy z 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji wraz z aktami wykonawczymi.

Zakres i definicje

• Pojazd wycofany z eksploatacji – pojazd, którego właściciel chce się pozbyć, przekazując go do uprawnionej stacji demontażu lub punktu zbierania.
• Wprowadzający pojazd – podmiot wprowadzający pojazdy na rynek krajowy (producent, importer, wewnątrzwspólnotowy nabywca).
• Stacja demontażu – przedsiębiorca posiadający decyzje środowiskowe/odpadowe, prowadzący demontaż pojazdów zgodnie z wymaganiami technicznymi i BHP.
• Punkt zbierania pojazdów – przedsiębiorca uprawniony do przyjmowania pojazdów i przekazywania ich do stacji demontażu.

Ustawa wskazuje, że w sprawach nieuregulowanych stosuje się przepisy o odpadach (zasada komplementarności z ustawą o odpadach).

Obowiązki właściciela pojazdu

1. Przekazanie pojazdu wyłącznie do uprawnionej stacji demontażu lub punktu zbierania.
2. Otrzymanie zaświadczenia o demontażu (albo przyjęciu niekompletnego pojazdu).
3. Wyrejestrowanie – w ciągu 30 dni od otrzymania zaświadczenia należy złożyć wniosek w wydziale komunikacji.

Obowiązki wprowadzających pojazdy

• Zapewnienie sieci zbierania na terytorium kraju – co do zasady tak, aby właściciel miał punkt zbiórki/stację w odległości ≤ 50 km w linii prostej.
• Dla mniejszych wprowadzających (≤ 1000 pojazdów/rok): sieć obejmuje co najmniej 3 podmioty (w tym min. 1 stację demontażu) w różnych miejscowościach.
• Umowy pisemne z prowadzącymi stacje demontażu/punkty zbierania (pod rygorem nieważności), określające m.in. warunki przyjęć i rozliczeń.
• Rejestr BDO i sprawozdawczość zgodnie z przepisami wykonawczymi.

Obowiązki stacji demontażu

• Przyjęcie pojazdu (bezpłatnie dla właściciela – co do zasady), z możliwością pobrania opłaty tylko w przypadkach ustawowo określonych (np. brak kluczowych elementów/masy).
• Unieważnienie dokumentów (dowód rejestracyjny, karta pojazdu – jeśli była wydana, tablice) i ujęcie tego w zaświadczeniu o demontażu.
• Demontaż zgodnie z wymaganiami technicznymi i środowiskowymi (m.in. odessanie płynów, selektywne usunięcie niebezpiecznych komponentów, segregacja frakcji).
• Osiąganie poziomów odzysku i recyklingu – docelowo 95% odzysku i 85% recyklingu masy pojazdów przyjętych rocznie (z wyjątkami dla bardzo starych pojazdów).
• Roczna sprawozdawczość (m.in. liczba/massa/marki/roczniki przyjętych pojazdów oraz osiągnięte poziomy).

Zaświadczenia i dokumenty

Stacja demontażu wystawia zaświadczenie o demontażu (a dla pojazdu niekompletnego – zaświadczenie o przyjęciu niekompletnego pojazdu) według urzędowych wzorów z rozporządzeń. Zaświadczenie zawiera m.in. oświadczenie o unieważnieniu dokumentów i zniszczeniu tablic.

Poziomy odzysku i recyklingu

Do obliczeń wlicza się m.in. procesy R2–R9 (recykling) oraz R1 (odzysk energii) – zgodnie z ustawą o odpadach. Demontaż i ponowne użycie części liczą się do poziomów.

Opłaty i sankcje

• Opłata za nieosiągnięcie poziomów – naliczana jako stawka jednostkowa (np. 0,05 zł/kg brakującej masy do poziomów) zgodnie z właściwymi przepisami i decyzjami organów.
• Zniesienie „opłaty recyklingowej 500 zł” dla osób fizycznych przy imporcie – od 1 stycznia 2016 r. (historycznie istotna zmiana systemowa).

CEPiK – ważna zmiana „na horyzoncie”

Po wdrożeniu rozwiązań technicznych (termin ogłoszony przez Ministra Cyfryzacji) stacje demontażu/punkty zbierania będą elektronicznie przekazywać do CEPiK dane o demontażu/przyjęciu niekompletnego pojazdu (wpływ na wzory dokumentów i obieg informacji).

Checklisty wdrożeniowe

Dla wprowadzającego pojazdy

1. Zweryfikuj status w BDO i kompletność danych ewidencyjnych.
2. Zapewnij sieć zbierania (mapa 50 km) – zawrzyj umowy pisemne ze stacjami/punktami.
3. Ustal proces przyjmowania zgłoszeń od właścicieli (obsługa gwarancji przyjęcia).
4. Przygotuj sprawozdawczość i procedury kontrolne.

Dla stacji demontażu

1. Upewnij się, że decyzje/pozwolenia obejmują wszystkie wymagane kody odpadów i operacje.
2. Ustandaryzuj procedurę przyjęcia (identyfikacja, ważenie, dokumenty, unieważnienia).
3. Zapewnij odzysk/recykling na wymaganych poziomach (umowy na zagospodarowanie frakcji).
4. Wdroż raportowanie (roczne sprawozdania) i przygotuj integrację z CEPiK.

FAQ – najczęstsze pytania

Czy stacja demontażu pobiera opłatę od właściciela?

Co do zasady nie. Opłata jest dopuszczalna tylko w przypadkach określonych ustawowo (np. pojazd rażąco niekompletny). Szczegóły określa art. dotyczący przyjmowania pojazdów i wyjątków od zasady nieodpłatności. Co muszę zanieść do wydziału komunikacji, by wyrejestrować auto?

Zaświadczenie o demontażu (lub o przyjęciu niekompletnego pojazdu) oraz wniosek o wyrejestrowanie – w terminie 30 dni od otrzymania dokumentu. Jakie poziomy odzysku/recyklingu obowiązują?

Docelowo 95% odzysku i 85% recyklingu masy pojazdów przyjętych rocznie (z wyjątkami dla bardzo starych pojazdów). Do recyklingu liczy się m.in. R2–R9 i ponowne użycie części. Czy wciąż istnieje „opłata recyklingowa 500 zł” przy imporcie auta?

Nie. Została zniesiona 1 stycznia 2016 r. – informacja historyczna, ale często wyszukiwana.

Podstawa prawna i źródła

• Ustawa z 20.01.2005 r. o recyklingu pojazdów (ISAP)
• Tekst (ELI – wyciągi rozdziałów)
• GIOŚ – informacje o systemie
• GIOŚ – zapewnienie sieci zbierania
• Rozporządzenie – wzór zaświadczenia (PDF)
• Zniesienie opłaty recyklingowej (2016)