Aromatyczne, policykliczne i heterocykliczne związki organiczne to szeroka grupa substancji zawierających pierścienie węglowe, często z dodatkowymi atomami (np. azotu, siarki, tlenu). Związki te są powszechnie stosowane w przemyśle chemicznym, farmaceutycznym i petrochemicznym, ale wiele z nich jest trwałych, toksycznych i rakotwórczych, dlatego znalazły się na liście substancji niebezpiecznych w Załączniku nr 4 do ustawy o odpadach.
Gdzie mogą występować te związki?
- W odpadach z produkcji farb, lakierów, tuszów i barwników
- W pozostałościach po procesach rafineryjnych i spalania (np. wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne – WWAs)
- W osadach z separatorów ropopochodnych, węgli aktywnych i filtrach przemysłowych
- W odpadach farmaceutycznych, zwłaszcza zawierających związki heterocykliczne (np. pirydyny, imidazole)
- W zużytych rozpuszczalnikach i pozostałościach chemikaliów laboratoryjnych
Dlaczego są niebezpieczne?
- Wiele z nich, zwłaszcza WWAs (np. benzo[a]piren), wykazuje działanie rakotwórcze i mutagenne
- Toksyczne dla organizmów wodnych i gleby – łatwo akumulują się w łańcuchu pokarmowym
- Niektóre są odporne na biodegradację – długo utrzymują się w środowisku
- Heterocykliczne związki azotowe mogą mieć działanie neurotoksyczne lub hepatotoksyczne
- Wdychanie, połknięcie lub kontakt ze skórą może prowadzić do poważnych uszkodzeń zdrowia
Zasady przechowywania i transportu
- Przechowywać w szczelnych, odpornych chemicznie pojemnikach, z dala od światła i źródeł ciepła
- Obowiązuje klasyfikacja ADR – najczęściej klasa 6.1 (substancje trujące), 9 (inne niebezpieczne), czasem 3 (łatwopalne)
- Oznaczenia GHS: GHS06 (toksyczność ostra), GHS08 (działanie przewlekłe), GHS09 (zagrożenie dla środowiska)
- Wymagana pełna ewidencja BDO i odpowiednie oznaczenia w kartach KPO
- Stosowanie odzieży ochronnej, masek i wentylacji w miejscu magazynowania
Metody unieszkodliwiania i przetwarzania
- Spalanie w wysokotemperaturowych piecach z oczyszczaniem spalin
- Utlenianie chemiczne i fotoutlenianie (w warunkach kontrolowanych)
- Zaawansowane oczyszczanie ścieków zawierających te substancje (np. ozonowanie, adsorpcja na węglu aktywnym)
- Biodegradacja wybranych związków w reaktorach biologicznych (np. PAH przez mikroorganizmy)
- Zakaz składowania bez uprzedniej neutralizacji
Aromatyczne, policykliczne i heterocykliczne związki organiczne należą do substancji o wysokim potencjale toksycznym i ekotoksycznym. Ich właściwe unieszkodliwianie oraz przestrzeganie zasad transportu i magazynowania to warunek konieczny dla ochrony środowiska i zdrowia ludzi.
Informacja: Ten artykuł dotyczy składnika wymienionego w Załączniku nr 4 do ustawy o odpadach, określającego substancje, których obecność czyni odpady niebezpiecznymi.