Ochrona powietrza jest jednym z kluczowych obszarów regulacji Prawa ochrony środowiska (ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r., Dz.U. z 2021 r. poz. 1973). Celem tych przepisów jest zapobieganie zanieczyszczeniom powietrza, kontrola emisji szkodliwych substancji oraz poprawa jakości powietrza w obszarach, gdzie występują przekroczenia norm.
Kluczowe działania w ochronie powietrza:
1. Kontrola emisji pyłów i gazów
- Zakres substancji podlegających kontroli:
- Dwutlenek węgla (CO₂): Główny gaz cieplarniany, emitowany przez sektor energetyczny, przemysł oraz transport.
- Metan (CH₄): Emisje związane z rolnictwem, składowiskami odpadów oraz przemysłem wydobywczym.
- Tlenki azotu (NOₓ): Pochodzą głównie z transportu, elektrowni i procesów przemysłowych.
- Pyły zawieszone (PM10, PM2.5): Emitowane przez przemysł, transport oraz gospodarstwa domowe korzystające z paliw stałych.
- Tlenki siarki (SO₂): Powstające głównie w procesach spalania węgla i innych paliw kopalnych.
- Instrumenty prawne:
- Pozwolenia emisyjne: Zakłady przemysłowe muszą uzyskać pozwolenia określające dopuszczalne limity emisji.
- Monitorowanie emisji: Obowiązek prowadzenia systematycznych pomiarów emisji przez instalacje przemysłowe.
- Standardy emisyjne: Wymóg stosowania technologii ograniczających emisję zanieczyszczeń, takich jak filtry czy systemy odsiarczania spalin.
- Przykład: Elektrownie muszą spełniać normy emisji SO₂ i NOₓ poprzez instalację systemów redukujących emisje, takich jak elektrofiltry czy katalizatory SCR.
2. Stosowanie programów ochrony powietrza
- Cele programów:
- Poprawa jakości powietrza na obszarach, gdzie normy są przekroczone.
- Dostosowanie poziomu zanieczyszczeń do wymagań krajowych i unijnych.
- Elementy programów ochrony powietrza:
- Identyfikacja źródeł zanieczyszczeń: Analiza sektorów odpowiedzialnych za przekroczenia norm (np. transport, przemysł, ogrzewanie budynków).
- Działania naprawcze: Wdrażanie rozwiązań takich jak modernizacja kotłowni, wymiana pieców na niskoemisyjne, ograniczanie ruchu pojazdów w centrach miast.
- Kampanie edukacyjne: Informowanie społeczeństwa o przyczynach zanieczyszczeń i sposobach ich redukcji.
- Przykład: Wprowadzenie stref niskiej emisji w miastach, gdzie zakazuje się wjazdu pojazdów niespełniających określonych norm emisji spalin.
Mechanizmy wspierające ochronę powietrza
- Systemy monitorowania jakości powietrza:
- Automatyczne stacje pomiarowe dostarczają codziennych danych o stężeniach zanieczyszczeń w powietrzu.
- Fundusze na modernizację infrastruktury:
- Dotacje na wymianę pieców węglowych na ekologiczne źródła ogrzewania (np. gaz, pompy ciepła).
- Handel uprawnieniami do emisji:
- W ramach systemu EU ETS największe zakłady przemysłowe kupują i sprzedają uprawnienia do emisji CO₂.
- Plany działań krótkoterminowych:
- W przypadku epizodów smogowych wdrażane są działania doraźne, np. ograniczenia w ruchu pojazdów.
Znaczenie ochrony powietrza
- Dla zdrowia: Zanieczyszczone powietrze powoduje choroby układu oddechowego i krążenia. Redukcja emisji poprawia jakość życia i zmniejsza obciążenie systemu opieki zdrowotnej.
- Dla środowiska: Ograniczenie emisji pyłów i gazów zmniejsza degradację ekosystemów, w tym zakwaszenie gleby i wód.
- Dla klimatu: Redukcja emisji gazów cieplarnianych wspiera walkę ze zmianami klimatycznymi.
Podstawa prawna
- Prawo ochrony środowiska (ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r.).
- Dyrektywa UE o jakości powietrza atmosferycznego i czystszym powietrzu dla Europy (2008/50/WE).
- Rozporządzenia w sprawie standardów emisyjnych i jakości powietrza.
