Rozporządzenie (UE) 2024/1781 – ekoprojektowanie dla zrównoważonych produktów (ESPR)

Akt prawa unijnego o bezpośrednim stosowaniu, ustanawiający kompleksowe wymagania dla produktów wprowadzanych na rynek UE – od projektowania, przez dostęp do danych, po identyfikowalność i możliwość ponownego użycia.

Metryka aktu:
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1781 z dnia 28 czerwca 2024 r. ustanawiające ramy dotyczące wymogów w zakresie ekoprojektowania dla zrównoważonych produktów oraz uchylające dyrektywę 2009/125/WE.
Dz. Urz. UE L 1781 z 28.06.2024 r.

Charakter prawny:
Jest to rozporządzenie – obowiązuje bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich, bez konieczności transpozycji. Zastępuje dotychczasowy model dyrektywy ekoprojektowania i znacząco rozszerza zakres regulacji.

Zakres przedmiotowy:
Rozporządzenie ustanawia ogólne ramy dla określania wymagań w zakresie projektowania, produkcji, wprowadzania do obrotu i udostępniania na rynku unijnym wszystkich produktów, z wyjątkiem m.in. żywności, pasz i produktów leczniczych. Odstępuje od ograniczenia do „produktów związanych z energią” i pozwala Komisji przyjmować aktyw delegowane określające wymogi dla konkretnych grup wyrobów.

Cel regulacji:
Wzmocnienie gospodarki o obiegu zamkniętym poprzez zobowiązanie projektantów, producentów i importerów do wytwarzania produktów:

• trwałych i odpornych na przedwczesne zużycie,
• naprawialnych (w tym z zapewnionym dostępem do części i informacji serwisowych),
• nadających się do ponownego użycia i recyklingu,
• o ograniczonym śladzie środowiskowym i węglowym,
• z możliwie największym udziałem materiałów z recyklingu.

Cyfrowy paszport produktu (Digital Product Passport – DPP):
ESPR wprowadza obowiązek przypisania produktowi unikalnego, interoperacyjnego i dostępnego dla uprawnionych podmiotów paszportu cyfrowego. Paszport ten ma zawierać m.in. dane o składnikach, pochodzeniu surowców, naprawialności, śladzie węglowym, częściach zamiennych oraz końcu życia produktu. Stanowi to podstawę do nadzoru rynku i ułatwia użytkownikom podejmowanie świadomych decyzji zakupowych.

Obowiązki podmiotów gospodarczych:

• zapewnienie zgodności produktu z obowiązującymi aktami delegowanymi przyjmowanymi na podstawie ESPR,
• prowadzenie i przechowywanie dokumentacji technicznej pozwalającej na ocenę zgodności,
• udostępnianie organom nadzoru informacji w formie cyfrowej,
• zapewnienie, aby informacje o produkcie (w tym środowiskowe) były dostępne w momencie wprowadzania do obrotu,
• nieumieszczanie na rynku produktów, które utrudniają naprawę (np. poprzez nieuzasadnione zabezpieczenia programowe).

Konsekwencje i restrykcje:
Rozporządzenie przewiduje możliwość:

• zakazu udostępniania na rynku produktów niespełniających wymogów ekoprojektowania,
• wycofania lub odzyskania produktów już udostępnionych,
• nakładania sankcji administracyjnych przez państwa członkowskie (w tym kar pieniężnych) w razie niewypełnienia obowiązków,
• obowiązku współpracy z organami nadzoru rynku oraz przekazywania informacji o łańcuchu dostaw.

Państwa członkowskie mają ustanowić „skuteczne, proporcjonalne i odstraszające” sankcje.

Relacja do wcześniejszej Dyrektywy 2009/125/WE:
ESPR formalnie uchyla Dyrektywę 2009/125/WE i zastępuje ją aktem o szerszym zakresie, uniezależniając ekoprojektowanie od samego kryterium zużycia energii. Tym samym ekoprojektowanie staje się narzędziem polityki przemysłowej i klimatycznej, a nie tylko energetycznej.

Powiązania z innymi inicjatywami UE:
Rozporządzenie wpisuje się w Europejski Zielony Ład, Plan działania na rzecz gospodarki o obiegu zamkniętym, a także w nowe obowiązki raportowania zrównoważonego rozwoju (CSRD). Stanowi również podstawę do spójnego wdrażania cyfrowych paszportów produktów w sektorach takich jak baterie, tekstylia, budownictwo i elektronika.

Skutek dla przedsiębiorstw:
Podmioty wprowadzające produkty na rynek UE będą musiały:

• przeprojektować wyroby pod kątem demontażu i naprawy,
• uwzględniać wymagania środowiskowe już na etapie R&D,
• wprowadzić systemy gromadzenia i udostępniania danych produktowych,
• zapewnić przejrzystość łańcucha dostaw, w tym identyfikowalność surowców.

Niespełnienie wymagań może skutkować utratą możliwości sprzedaży na rynku unijnym. Opracowanie redakcyjne.