Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ) wydała wytyczne dotyczące klasyfikacji odpadów, które służą jako międzynarodowy punkt odniesienia dla państw i organizacji. Wytyczne te są zawarte głównie w ramach Konwencji Bazylejskiej oraz Kodeksu Modelowego ONZ dla Towarów Niebezpiecznych.
Kluczowe wytyczne ONZ w sprawie klasyfikacji odpadów:
- Konwencja Bazylejska o kontroli transgranicznego przemieszczania odpadów niebezpiecznych i ich unieszkodliwiania:
- Konwencja definiuje odpady niebezpieczne oraz odpady specjalne i zabrania ich transportu między krajami, chyba że kraje posiadają odpowiednie zezwolenia i porozumienia.
- Klasyfikacja odpadów niebezpiecznych: Konwencja wprowadza listę odpadów niebezpiecznych (Załącznik I), określając kategorie, np. odpady zawierające metale ciężkie, odpady toksyczne, łatwopalne i korozyjne.
- Odpady specjalne: Lista B konwencji zawiera odpady, które można transportować i przetwarzać pod pewnymi warunkami (np. zużyte oleje silnikowe, niektóre odpady przemysłowe i odpady komunalne).
- Zasada „odpowiedzialności producenta”: Promuje odpowiedzialność krajów i producentów za odpady od momentu ich powstania do ostatecznego unieszkodliwienia.
- Kodeks Modelowy ONZ dla Towarów Niebezpiecznych:
- System UN dla przewozu towarów niebezpiecznych obejmuje także odpady niebezpieczne, które są klasyfikowane na podstawie ich właściwości chemicznych i fizycznych.
- Odpady niebezpieczne otrzymują numery UN, które określają ich klasę i charakterystykę, np. UN 3291 dla odpadów medycznych.
- Klasyfikacja według klas zagrożeń: Odpady są przypisane do jednej z 9 klas, obejmujących m.in. materiały wybuchowe (Klasa 1), gazy (Klasa 2), ciecze łatwopalne (Klasa 3), materiały żrące (Klasa 8) i substancje toksyczne (Klasa 6).
- Globalny Zharmonizowany System Klasyfikacji i Oznakowania Chemikaliów (GHS):
- ONZ promuje również GHS, który obejmuje klasyfikację i oznakowanie substancji chemicznych, w tym odpadów.
- GHS obejmuje kategorie dotyczące właściwości toksycznych, korozyjnych, reaktywnych i łatwopalnych.
- Wszystkie odpady i substancje niebezpieczne są oznakowane zgodnie z GHS, w tym z użyciem symboli zagrożeń i kodów H (zagrożenia) oraz P (środki ostrożności).
- Zasada zrównoważonego rozwoju i hierarchia gospodarowania odpadami:
- ONZ zaleca stosowanie hierarchii postępowania z odpadami, która nakazuje priorytetyzowanie zapobiegania, recyklingu i odzysku nad składowaniem i spalaniem.
- W ramach Celów Zrównoważonego Rozwoju (SDG) ONZ kładzie nacisk na zmniejszenie ilości odpadów i promowanie gospodarki o obiegu zamkniętym.
- System oznakowania ADR dla transportu międzynarodowego:
- Odpady niebezpieczne, które są przewożone międzynarodowo, muszą być oznakowane zgodnie z przepisami Europejskiego Porozumienia ADR, uznawanego również przez ONZ.
- ADR określa szczegóły oznakowania, klasyfikacji i wymogów bezpieczeństwa, które muszą być przestrzegane w transporcie, aby minimalizować ryzyko.
Podstawowe zasady ONZ:
- Zapobieganie transgranicznemu przemieszczaniu odpadów niebezpiecznych: Zachęca się kraje do zarządzania odpadami na poziomie lokalnym, aby zapobiec eksportowi problemów związanych z odpadami do innych krajów.
- Minimalizacja i odpowiedzialność: Promuje się odpowiedzialność za odpady od ich powstania aż po bezpieczne unieszkodliwienie, w tym zobowiązanie do minimalizacji ilości generowanych odpadów.
- Bezpieczeństwo i identyfikacja odpadów: Wytyczne ONZ kładą nacisk na odpowiednie oznakowanie, przechowywanie i transport odpadów, aby chronić zdrowie ludzi i środowisko.
Te wytyczne ONZ stanowią podstawę wielu krajowych i międzynarodowych przepisów dotyczących gospodarki odpadami i są uważane za globalny standard w zarządzaniu odpadami.
