Zasada przezorności jest jednym z fundamentalnych założeń Prawa ochrony środowiska (ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r., Dz.U. z 2021 r. poz. 1973). Zakłada ona, że w sytuacjach, gdy istnieje ryzyko szkód dla środowiska lub zdrowia ludzi, należy podjąć działania zapobiegawcze, nawet jeśli wiedza naukowa na temat tych zagrożeń jest niepełna lub niepewna.
Kluczowe elementy zasady przezorności:
Działania prewencyjne
Zasada wymaga podejmowania działań zapobiegawczych w celu ochrony środowiska i zdrowia ludzi przed potencjalnymi zagrożeniami, zanim szkody wystąpią.
Decyzje powinny być podejmowane z uwzględnieniem ostrożności, nawet w przypadku braku pełnych danych naukowych.
Minimalizacja ryzyka
Nawet niewielkie prawdopodobieństwo wystąpienia szkody powinno skłaniać do działań mających na celu minimalizację ryzyka.
Szczególnie dotyczy to działalności o potencjalnie wysokim stopniu oddziaływania na środowisko, takich jak przemysł chemiczny, energetyczny czy gospodarka odpadami.
Kwestia braku pewności naukowej
Zasada przezorności ma zastosowanie w sytuacjach, gdy wiedza naukowa jest niekompletna, a zagrożenia są trudne do oszacowania.
Brak pełnej pewności co do skutków działań nie jest powodem do ich zaniechania, jeśli istnieje ryzyko szkód.
Etyka środowiskowa
Decyzje powinny być podejmowane z myślą o ochronie przyszłych pokoleń, zachowaniu bioróżnorodności i ochronie zasobów naturalnych.
Przykłady zastosowania zasady przezorności:
Zmiany klimatyczne:
Podjęcie działań redukujących emisje gazów cieplarnianych, mimo że ich pełny wpływ na środowisko w długim okresie jest trudny do przewidzenia.
Chemikalia i substancje toksyczne:
Wprowadzanie zakazów lub ograniczeń dla substancji, których wpływ na zdrowie ludzi i środowisko nie został jeszcze w pełni poznany (np. mikroplastiki, pestycydy).
Gospodarka wodna:
Ograniczenie poboru wód z rzek lub jezior, jeśli istnieje ryzyko zniszczenia ekosystemu, mimo braku jednoznacznych dowodów.
Energetyka jądrowa:
Zaostrzenie standardów bezpieczeństwa w elektrowniach jądrowych, aby zapobiegać awariom, mimo niskiego prawdopodobieństwa ich wystąpienia.
Znaczenie zasady przezorności:
Zapobieganie szkodom: Ochrona środowiska i zdrowia ludzi przed skutkami działań, których konsekwencje mogą być trudne do odwrócenia.
Odpowiedzialność ekologiczna: Podkreślenie znaczenia prewencji w działaniach gospodarczych i administracyjnych.
Zrównoważony rozwój: Wspieranie długoterminowego podejścia do zarządzania zasobami naturalnymi.
