Konwencja z Aarhus, pełna nazwa: Konwencja o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska, została przyjęta w Aarhus (Dania) 25 czerwca 1998 r. Jest jednym z kluczowych międzynarodowych porozumień dotyczących ochrony środowiska i praw obywateli.
Podstawowe cele konwencji
Konwencja ma na celu:
- Zwiększenie transparentności: Zapewnienie społeczeństwu prawa do informacji o stanie środowiska i działaniach mających na nie wpływ.
- Wzmocnienie udziału społeczeństwa: Umożliwienie obywatelom aktywnego uczestnictwa w podejmowaniu decyzji dotyczących środowiska.
- Zapewnienie dostępu do wymiaru sprawiedliwości: Gwarancja możliwości odwołania się od decyzji administracyjnych dotyczących środowiska.
Trzy filary Konwencji z Aarhus
1. Dostęp do informacji o środowisku
- Zakres informacji:
Obejmuje dane o stanie środowiska, jego zagrożeniach, działaniach naprawczych, a także plany i programy mające wpływ na środowisko. - Obowiązki państw:
- Umożliwienie obywatelom dostępu do informacji na wniosek, bez konieczności wykazywania interesu prawnego.
- Proaktywne publikowanie danych w publicznych rejestrach.
- Przykład:
Udostępnienie raportu o jakości powietrza lub dokumentacji dotyczącej oceny oddziaływania na środowisko.
2. Udział społeczeństwa w podejmowaniu decyzji dotyczących środowiska
- Obszary objęte udziałem społeczeństwa:
Decyzje o projektach inwestycyjnych (np. budowa zakładów przemysłowych), planowanie przestrzenne, polityki środowiskowe. - Formy udziału:
- Konsultacje publiczne, podczas których obywatele mogą zgłaszać swoje uwagi i opinie.
- Prawo do przedstawienia swoich zastrzeżeń na etapie przygotowania dokumentacji środowiskowej.
- Przykład:
Społeczność lokalna może uczestniczyć w procedurze oceny oddziaływania na środowisko (OOŚ) planowanej fabryki.
3. Dostęp do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska
- Cel:
Zapewnienie obywatelom prawa do odwołania się od decyzji administracyjnych, jeśli naruszają przepisy dotyczące ochrony środowiska. - Zakres:
- Odwołania od decyzji o pozwoleniach środowiskowych.
- Dochodzenie odszkodowań za szkody wyrządzone środowisku.
- Przykład:
Organizacja ekologiczna może zaskarżyć decyzję o wydaniu pozwolenia na inwestycję naruszającą obszary chronione.
Znaczenie Konwencji z Aarhus
- Wzmocnienie praw obywatelskich:
- Gwarantuje każdemu prawo do informacji i udziału w sprawach środowiskowych.
- Ochrona środowiska:
- Włączenie społeczeństwa w procesy decyzyjne prowadzi do większej dbałości o środowisko.
- Zapobieganie konfliktom:
- Transparentność i konsultacje publiczne zmniejszają ryzyko społecznych sporów dotyczących inwestycji.
Podstawa prawna i implementacja
- Konwencja weszła w życie 30 października 2001 r.
- Polska ratyfikowała konwencję 15 lutego 2002 r.
- Postanowienia konwencji są wdrażane w przepisach krajowych, m.in. w Prawie ochrony środowiska oraz ustawie o dostępie do informacji publicznej.
